به یادش باشید

تائو همواره خود را مبهم نشان می دهد، ولی ثابت و اصیل است، مستور و مخفی از انظار است اما بر تمام موجودات احاطه دارد. در کتاب تائو ته چنگ، ترجمه آمریکائی آن آمده است: « چون با دیده بر تائو نظر می کنند آن را نمی توانند ببینند، از اینرو آن را معدوم یا نامعلوم گفته اند. حواس در تائو موشکافی می کنند، لکن عاقبت، همه حیران و ناکام بر می گردند. »  پس از تبیین اساس و مبانی پژوهش، اکنون نوبت به بررسی انیمیشن هایی می رسد که به ظرافت در صدد تبلیغ سبک زندگی و نوع جهان بینی خود هستند. حال برای آشنائی هرچه بیشتر، روند حضور ادیان و مرام های چینی را در انیمیشن هایی که تلاش دارند آنها را معرفی و تبلیغ نمایند، بررسی کرده و ذیل هر انیمیشن به بحث می پردازیم.  پاندای کونگ‌فوکار 1 (1) یکی از انیمیشن هایی است که گفته می شود گذشته از تبلیغ بی واسطه ادیان چینی، به ترویج دین نوین یا نظم نوین جهانی(2) نیز اشاره دارد. (3) در این کار سینمایی، نماد های حیوانی بسیاری به کار رفته که بواسطه زاویه نگاه این مقاله که تحلیل روایت است از تحلیل نشانه شناسی در شخصیت نگاری چشم می پوشیم و با بازگو کردن روایت آن به تحلیل خواهیم پرداخت. پاندای کونگ فوکار 1، فیلم کمدی پویانمائی آمریکایی مربوط به سال ۲۰۰۸ می‌باشد. کارگردانان آن "جان استیونسن و مارک اوزبرن" و تهیه‌کننده‌اش "ملیسا کاب" می‌باشند. این فیلم در استودیوی دریم‌ورکس انیمیشن، تولید و به دست پارامونت پیکچرز، پخش‌شده‌است.(4) گویندگان این فیلم کارتونی ستارگانی چون جک بلک، جکی چان، داستین هافمن، آنجلینا جولی، لوسی لیو، ست راجن، دیوید کراس و یان مک‌شین می‌باشند. این انیمیشن با بودجه ای بالغ بر 130 میلیون دلار در هالیوود تهیه شده است. تائو همواره خود را مبهم نشان می دهد، ولی ثابت و اصیل است، مستور و مخفی از انظار است اما بر تمام موجودات احاطه دارد. در کتاب تائو ته چنگ، ترجمه آمریکائی آن آمده است: « چون با دیده بر تائو نظر می کنند آن را نمی توانند ببینند، از اینرو آن را معدوم یا نامعلوم گفته اند. حواس در تائو موشکافی می کنند، لکن عاقبت، همه حیران و ناکام بر می گردند. »  پس از تبیین اساس و مبانی پژوهش، اکنون نوبت به بررسی انیمیشن هایی می رسد که به ظرافت در صدد تبلیغ سبک زندگی و نوع جهان بینی خود هستند. حال برای آشنائی هرچه بیشتر، روند حضور ادیان و مرام های چینی را در انیمیشن هایی که تلاش دارند آنها را معرفی و تبلیغ نمایند، بررسی کرده و ذیل هر انیمیشن به بحث می پردازیم.  پاندای کونگ‌فوکار 1 (1) یکی از انیمیشن هایی است که گفته می شود گذشته از تبلیغ بی واسطه ادیان چینی، به ترویج دین نوین یا نظم نوین جهانی(2) نیز اشاره دارد. (3) در این کار سینمایی، نماد های حیوانی بسیاری به کار رفته که بواسطه زاویه نگاه این مقاله که تحلیل روایت است از تحلیل نشانه شناسی در شخصیت نگاری چشم می پوشیم و با بازگو کردن روایت آن به تحلیل خواهیم پرداخت. پاندای کونگ فوکار 1، فیلم کمدی پویانمائی آمریکایی مربوط به سال ۲۰۰۸ می‌باشد. کارگردانان آن "جان استیونسن و مارک اوزبرن" و تهیه‌کننده‌اش "ملیسا کاب" می‌باشند. این فیلم در استودیوی دریم‌ورکس انیمیشن، تولید و به دست پارامونت پیکچرز، پخش‌شده‌است.(4) گویندگان این فیلم کارتونی ستارگانی چون جک بلک، جکی چان، داستین هافمن، آنجلینا جولی، لوسی لیو، ست راجن، دیوید کراس و یان مک‌شین می‌باشند. این انیمیشن با بودجه ای بالغ بر 130 میلیون دلار در هالیوود تهیه شده است.   انیمیشن پاندای کونگ فوکار، به تقابل میان نیروهای خیر و شر می پردازد. تقابل میان خیر و شر را در قالب تقابل دو نیروی " یین و یانگ " یا انرژی مثبت و منفی نشان می دهد که دو شخصیت پاندا و پلنگ (تای لانگ) بیانگر آن می باشند. این داستان بواسطه ظرافت های خاصی که در داستان و انیمیشن خود دارد، ذهن مخاطب را با گزاره های مکتب کنفسیوسی چین آشنا می نماید. داستان در چین باستان اتفاق می افتد. یک پاندای غریبه با ورزش های رزمی-به نام پو- آرزو دارد که استاد کونگ فو شود. هنگامی که پیش بینی می‌شود یک جنگجوی خطرناک- تای‌لانگ- از زندان می‌گریزد، جشنی برپا می‌شود تا جنگجوی اژدها در آن برگزیده شود. پس از رخدادهایی "پو، همان پاندا" به عنوان جنگجوی اژدها برگزیده می‌شود. استاد "چیفو" ابتدا سعی می‌کند این پاندا را به علت تنبلی از جنگجوی اژدها بودن منصرف کند و در این کار، گروه پنج آتشین که شاگرد استاد ادوی هستند (افعی، ببری، میمون، مانتیس و لک لک) به استاد کمک می‌کنند اما بعداً منصرف می‌شوند و وی را آموزش می‌دهند طوری که تای‌لانگ را نیز شکست دهد، عجیب این است که این اتفاق می افتد و بعد از چند روز جنگ، بالاخره پو، تای لانگ را شکست می‌دهد. روساخت بعد از کشف اسرار هماهنگی و تعادل و اسرارکونگ فو توسط استاد ادوی (لاک پشت پیر)، نزدیک به هزار سال است که معبد "چی" و مردم شهر منتظر انتخاب شدن و ظهور جنگ جوی اژدها هستند تا تقدیر زندگی را کامل کند و آنها را به آرامش برساند. تای‌لانگ، یکی از شاگردان معبد "چی" که در آن فنون کونگ فو تعلیم داده می شود پس از آموزش های فراوان کونک فو، نامزد جنگ جوی اژدها می گردد، اما استاد ادوی، قلب او را تاریک می بیند و او را انتخاب نمی کند. تای لانگ برای تصاحب طومار اژدها که به جنگ جوی اژدها قدرتی غیر قابل مهار می دهد دست به شرارت می زند اما استاد ادوی با او مقابله می کند و او را به زندان می اندارد. بواسطه الهامی که به استاد ادوی بزرگ ترین کنگ فو کار در جهان داستان می شود، او متوجه می گردد که " تای لانگ"  شرور تا چند روز آینده از زندان فرار می کند و استاد ادوی یا همان لاک پشت پیر ما باید جنگ جوی اژدها را مشخص کند تا او را از پای درآورد و آرامش را به شهر هدیه دهد. پس از تای لانگ، 5 نفر برای رسیدن به مقام جنگ جوی اژدها، آموزش می بینند تا یکی از آنها انتخاب گردد. و حالا مسابقه انتخاب جنگ جوی اژدها از میان گروه پنج ( ببر، میمون، لک لک، مار و مانیتس) آغاز می گردد. پاندا تلاش زیادی می کند تا خود را به معبدی برساند که در آن مسابقات انتخاب جنگ جوی اژدها برگزار می شود. اما بواسطه وزن زیاد و دست و پا چلفتی بودنش دیر می رسد و در معبد به روی او بسته می شود اما او نا امید نمی شود و با همان وزن زیادش تلاش می کند، در نهایت نیز زیر پای خود ترقه می گذارد و وقتی ترقه ها منفجر می شوند، او را به درون دیر یا مدرسه کنگ فو پرتاب می کنند. در کات های موازی و همراه، نشان دادن تلاش پاندا، در حالی که اعضای گروه 5 به سختی مبارزه می کنند، استاد بزرگ به آسمان نگاه می کند و می گوید: "حضور جنگ جوی کوهستان را حس می کنم". از همان مسیر نگاه استاد، پاندا به درون مدرسه محل مسابقات می افتد، به محض اینکه به درون مدرسه می افتد استاد بزرگ او را به عنوان جنگ جوی اژدها انتخاب می کند.   استاد چیفو و گروه 5 با انتخاب پاندا مخالف هستند. با فرار کردن تای لانگ از زندان، گروه 5 برای مقابله با او می روند و استاد ادوی، هدایت معبد را به استاد چیفو (راکن) می سپارد و می میرد. در این زمان استاد چیفو نهایت تلاش خود را برای آموزش دادن به پاندا به خرج می دهد و وقتی تکنیک های مهم را به او می آموزد، پس از آن، راز اژدها را که در مجسمه اژدها و در دهان او در سقف معبد است را به پاندا می دهد. اما زمانی که پاندا رمز را می گشاید و درون آن را می نگرد، می گوید: "این که چیزی توش ننوشته" (5) و تنها صورت خود را که در آن منعکس شده، می بیند. گروه 5 از تای لانگ شکست می خورند و تای لانگ به شهر می رسد و استاد چیفو را شکست می دهد، اما در نهایت پاندا در مقابل تای لانگ می ایستد. بخاطر ویژگی های خاص جسمی اش، بر او غلبه می نماید و تای لانگ را شکست می دهد وآرامش را به شهر و معبد باز می گرداند. در انتها پاندا مامور تربیت نوآموزان کونگ فو می گردد. او به دانش آموزان می گوید کونگ فو تنها دعوا کردن نیست بلکه شیوه زندگی است، گروه 5 هرکدام به واسطه یک خصوصیتت اخلاقی موفق شدند تا کونگ فو کار ماهری شوند. از جملات مهم او به شاگردان این هاست: پیش از هر چیز باید صبور باشید، اعتماد به نفس و شجاعت رمز موفقیت در کونگ فو است. شجاع بودن و مهربانی دو رکن زندگی است، اینها هر یک رازی از راز های کونگ فو است. مهم ترین رکن کونگ فو، قدرت مدیریت ذهن است.   با توجه به اینکه فرمت کار، انیمیشن است و در آن دست کارگردان برای کارگردانی و انتخاب لوکیشن و میزانسن تا حد زیادی باز است با این حال استفاده از تعابیر مستقیم کلامی در جای جای پاندای کونگ فوکار به چشم می خورد. در سبک کار حضور مداوم دوربین کنار پاندا و روایت کردن بعضی صحنه ها از  POV (زاویة دید) او نشانگر ارزشمند بودن این شخصیت برای کارگردان است. حتی قبل از اینکه بعنوان جنگ جوی اژدها انتخاب شود، به جای اینکه ما نبرد های حساس داخل معبد را ببینیم بیشتر شاهد تلاش پاندائی دست و پاچلفتی برای رسیدن به معبد هستیم. البته این تاکید با نشان دادن کلوز آپ هایی از پاندا بیشتر به چشم می خورد که مهم ترین کلوز آپ این فیلم، صحنه ای است که به عنوان جنگجو انتخاب شد و از آن مهم تر زمانی بود که  راز داخل دهان اژدها را خالی یافت. در این جا مهم ترین عامل بصری فیلم یعنی نوع کادرها، زاویه، ارتفاع دوربین از سطح زمین و فولو و فوکوسی نما همه با پاندا تنظیم شده بود، چه قبل و چه بعد از اینکه به عنوان جنگجو انتخاب شد. البته با توجه به تم طنز و کودکانه فیلم، بنظر می رسد ویرایش نماها و تنظیم سکانس ها برای درک راحت تر مخاطب کودک خطی و به دنبال هم چیده شده بود. حضور نمادین حیوانات، آرم یانگ و یین، اژدها، مکان معبد یا مدرسه، نوع آموزش کونگ فو و مواردی از این قبیل این انیمه کودکانه را تا سرحد ماتریکس مرموز کرده است. اما بیان کودکانه و دلنشین پاندا همه این نمادها در فیلم را تفسیر می کند. حسی که به مخاطب منتقل می شود و مبانی فکری: • باید تسلیم سرنوشت بود، همانطور که پاندا که خود در ابتدا مطمئن نبود که جنگجوی کوهستان است، اما تسلیم سرنوشت شد و سرنوشت اعتماد، او را به خوبی پاسخ داد. استاد ادوی و جنگ جویان گروه 5 هم با اینکه در رزم آوری از پاندا قوی تر بودند تسلیم سرنوشت شدند. • بخوانید کونگ فو، بشنوید سبک زندگی چینی برخی از مخاطبان گرامی بر این باور هستند که اگر در سبک زندگی چینی احترام به استاد وجود دارد، اگر به تناسب قوای طبیعت اشاره دارد و اگر «فنگ شویی» متناسب را رعایت می کند، پس چرا ما این افعال خوب و موافق طبع را در این گونه انیمیشن ها نقد می کنیم؟ اگر در پاندای کونگ‌فوکار احترام به اجداد رعایت می شود، همان چیزی است که در قرآن ما گفته "و لا تقل لهما اف" پس چرا اینجا احسان به بزرگترها و پدر و مادر خوب است اما حالا که تائوئیست ها می گویند بد شد؟ بله در انیمیشن های شرقی احترام به پدر و مادر بعضا نشان داده می شود، عقیده ای که با عقیده مسلمانان همخوان است، اما نکته اصلی علت این احترام است. در مکاتب چینی اعتقاد به تناسخ (تناسخ یعنی انسان پس از مرگ بلافاصله متولد می شود، اگر کار نیک کرده باشد در زندگی بعدی شرایط زندگی راحت تری دارد و اگر کار بد کرده باشد در زندگی بعدی سقوط خواهد کرد) وجود دارد و از این باب به اجداد احترام گذارده می شود. به بیان واضح تر برای اینکه فرزندان در زندگی بعدی در چرخه تناسخ جایگاه بهتری داشته باشند احترام به اجداد و ارواح دارند. اگر به این حرکت به دید خرد بنگریم می گوئیم چه خوب است این احترام. اما اگر به دید کلی و جهان بینی بنگریم، این کار نه تنها اشتباه است بلکه سبب شرک به خداوند و انکار توحید و معاد می باشد. آری در اسلام به پدر و مادر باید احترام گذاشت اما نه از این بابت که در چرخه تناسخ جایگاه بهتری پیدا کنیم، بلکه از این بابت است که نزد خدا بواسطه عملی که مقوم معاد و توحید است، محبوب‌تر گردیم.   بنابراین وقتی گفته می شود تبلیغ سبک زندگی شرق کاری منافی ارزش های انسانی است با دید کلی به این مطلب نگاه می شود که جهان بینی و ایدئولوژیک است، هرچند ممکن است در خرده افعال، گاها فعل مناسبی نیز چون احترام به پدر و مادر دیده شود. ضمن اینکه در ادیان شرقی عقاید موهوم خاصی وجود دارد، بعضا در بودیسم تبتی در کنار احترام به پدر و مادر، ازدواج رسمی چند مرد با یک زن کاری پسندیده است و یا مثله کردن جنازه برای خوراک حیوانات وحشی شدن نیز وارد شده و اکنون در بعضی نقاط چین اجرا می گردد. با این حال انیمیشن هایی که در صدد تبلیغ مرام های چینی هستند به شیوه ای کاملا حرفه ای اقدام به بزرگ کردن خرده افعال مناسب طبع بشر کرده و افعال مخالف طبع را هرگز رسانه ای نمی کنند. • کونگ فو تنها یک ورزش رزمی نیست، بلکه درس زندگی است. هنرجو در کونگ فو ابتدا با تعالیم اخلاقی آشنا می شود، تعالیمی که در هنر رزمی کونگ فو نیز نقش مهمی دارد. تعالیمی که در ضمن خود هنر های سبک زندگی به شیوه کنفسیوسی را دارد. کونگ فو نه تنها درس زندگی است بلکه شیوه ای از زندگی است که اقوام ملل را از نابودی نجات می دهد. همانطور که پاندای کونگ فو کار توانست با یادگیری کونگ فو بر نیروی شر پیروز شود و زندگی همه مردم سرزمینش را سامان بخشد. • هماهنگی جسم و روح مهم ترین عامل برای پیروزی در کونگ فو است. در ابتدای ورود پاندا به مدرسه رزمی، ببری زمانی که از دست پخت خوب پاندا تعریف کرد یکی دیگر از اعضای گروه 5 می گوید: «کونگ فو کار خوب می تونه با نون خشک بین روح و جسمش هماهنگی به وجود بیاره» از این دیالوگ فهمیده می شود که منظور ببری این بوده که هدف اصلی در کونگ فو هماهنگی جسم و روح است و هنر یک کونگ فو کار بدست آوردن این هماهنگی جهت چیرگی بر نیروی شر می باشد. . • موجودی در حد پاندای دست و پا چلفتی می تواند بواسطه آموزه های کنک فو (بخوانید تائو و کنفسیوس) به درجه ای برسد که به او لقب جنگجوی کائنات از سوی استاد اودوی اعطا گردد، بواسطه هنرش نیروی شر را از بین ببرد و هدیه دهنده آرامش به مردم باشد. ژرف ساخت: مرکز ثقل دنیا چین است! سبک زندگی چین باستان رمز جاودانگی! چینیان باستان معتقد بودند زمین چون صفحه ای است مسطح و کشورشان یعنی چین، مرکز زمین است یعنی سلطنت و به‌طور دقیقتر: قصور و معابد چینیان نقطه مرکزی دایره وجود و فرمانروائی را تشکیل می دهد و سایر خلایق در اطراف آنهایند. تنها قانون استوار، قانون خلقت ( با قرائت چینی) است.(6) بر همین مبنا انتخاب پاندا که یکی از معروف ترین نماد های ملیت چینی است، معرف فرهنگ آن هم هست، فرهنگی که بواسطه کنگ فو که نه تنها ورزش بلکه قواعد زندگی است ( بازگشت به جملات پاندا هنگام درس دادن به شاگردانش در انتهای فیلم) کمک می کند تا نیرویی که در صدد تخریب دره جهانی است (نام دره ای که داستان های جهان قصه در آن اتفاق می افتد) ناکام بماند. گوئی پاندا با کونگ فو، بخوانید چینیان با فرهنگ و سبک زندگی خود، جهان را از نابودی نجات خواهند داد. دنیایی که امروزه بواسطه مشکلات اخلاقی در مرز فروپاشی قرار گرفته به مسکنی نیاز دارد که در پاندای کنگ فو کار سبک زندگی ایست که با عنوان کونگ فو شناخته می شود. این مسکن در ابتدا زخم های روحی بشر را با هماهنگی قوای درونی التیام می بخشد و در ادامه با ارئه و تنظیم سبک زندگی افراد با خود اینگونه می نمایاند که سبب پیشرفت و کامیابی است. حسی که با تغییر قهرمان داستان، از پاندایی دست و پا چلفتی قهرمانی بزرگ در دل مخاطب می سازد. یانگ و یین و نظریه تائو دایره ای که نیمی از آن سفید و نیم دیگرش سیاه است. نمادی از امتزاج، امتزاج ذکور و اناث، ذکور دارای قدرت فاعلیت و نیروی یانگ و اناث دارای جنبه انفعال ارضی و ظهور قوه یین است. همچنین ارواح طیبه و نفوس قدسی (نفوس انسان هایی که در تلاش اند تا با نیروی طبیعت یا تائو هماهنگ شوند) دارای جنبه یانگ و ارواح خبیث و شریر که از آنها به کوی تعبیر شده است دارای قوه یین است.(7) حسن تناسب و کمال انتظام در طبیعت حاصل قوه کیهانی تائو است، تائو در حقیقت به معنای راه است.(8) سعی در طلب حقیقت، تائو موجود را به عالم سرمدی قبل از وجود می برد، در کتاب "تائو ته چینگ" آمده است که نامه پیرمرشد منشا اثر تائو است و هدف نهایی انسان رسیدن به آن است و وقتی به آن رسید به حد کمال رسیده است.(9) حال اینها را کنار نامه اژدها که در سقف معبد بود، بگذارید. پاندا تلاش کرد تا تمام قوانین کونگ فو را بیاموزد و وقتی از نظر استاد کامل شد تنها او مجوز خواندن نامه اژدها را یافت. اما درون نامه چیزی نیافت جز انعکاس صورت خویش را. تائو همواره خود را مبهم نشان می دهد، ولی ثابت و اصیل است، مستور و مخفی از انظار است اما بر تمام موجودات احاطه دارد. در کتاب تائو ته چنگ، ترجمه آمریکائی آن آمده است: « چون با دیده بر تائو نظر می کنند آن را نمی توانند ببینند، از اینرو آن را معدوم یا نامعلوم گفته اند. حواس در تائو موشکافی می کنند، لکن عاقبت همه حیران و نا کام بر می گردند. »(10) این درست همان حسی بود که پاندا پس از دیدن نامه اژدها تحت تاثیرش قرار گرفت./ ادامه دارد..................... پی نوشت ها:   1.Kung Fu Panda   2. دین نوین جهانی را باید بخشی از پروژه نظم نوین جهانی و برگرفته از آموزه های پساساختارگرایانه ‏ی متفکران و استراتژیست های پست مدرن غرب دانست. این ایده که تحت عناوینی چون دین واحد جهانی  و سازمان ادیان متحد در حال رشد است، بسیار نوپا بوده و در واقع به بازار داغ فرهنگی سال های آینده تعلق دارد. پیش بینی می شود با تمهیدهای رسانه ای تدارک شده در سال های آتی جریان فرهنگی مرتبط با این ایده به سرعت گسترش یابد و محصولات متنوع تصویری و مکتوب مرتبط با آن به بازارهای فرهنگی سراسر دنیا سرازیر شود. 3. رجوع شود به شرح جلسات آقای رائفی پور در این زمینه. و مقاله آقای محمود کاویانی در مورد نظم نوین جهانی به آدرس: http://www.alvadossadegh.com/fa/article/45-cinema-and-apocalypse/3494-qq-q-q 4. http://fa.wikipedia.org/wiki 5. در نخستین جمله این رساله-رساله تاتو ته چینگ- می خوانیم: « تائوئی که بتوان آن را بر زبان آورد، تائوئی جاودان نخواهد بود. » نخستین صفحه رساله تائو ته چینگ. با این وجود تعریف تائو امری محال است و ممکن نیست کلمات بر امری قدیم احاطه داشته باشند. از این رو تائو در پرده ای از اسرار نهانی مستور است. ولی «ته» یعنی سر چشمه عمل و منشأ نیروی هستی در تمام موجودات وجود دارد. در این فلسفه، هدف نهایی انسان آن است که خود را با تائو متناسب کند و بدین وسیله در طول حیات و عمر خود به حد کمال برسد، همان گونه که زمین و آسمان در اثر سیر تائو به تناسب و تعادل انتظام خود رسیده اند و همانطور که خاقان های اعصار طلایی به این راه رفته اند به همین قیاس آدمی هم می تواند به سر حدکمال برسد. عبدالله نصری، سیمای انسان کامل از دیدگاه مکاتب، صفحه89 6. جان بایر ناس، تاریخ جامع ادیان، مترجم: علی اصغر حکمت، انتشارات علمی و فرهنگی، صفحه 325 7. جان بایر ناس، تاریخ جامع ادیان، مترجم: علی اصغر حکمت، انتشارات علمی و فرهنگی، صفحه 326 8.همان صفحه 327 9. همان، صفحه 345 10. Arthur waley, the way and its power Houghton Mifflin company boston and georg allen and unwin London page 159 برگرفته از ماخذ کتاب تاریخ جامع ادیان   محمدسعید قشقایی/ دانشجوی کارشناسی ارشد تولید سیما - دانشکده صداوسیمای قم